Haykema is een borg geweest ten westzuidwesten van het dorp Zeerijp, ongeveer 300 meter westelijk van de kerk. De borg heeft gelegen aan de zuidzijde van de weg, ten oosten van boerderij Van Borckshof, Lopsterweg 14. Het geslacht Haykema heeft de heerd Haykema, waarschijnlijk uitgebouwd tot een borg. Er is zeer weinig bekend over deze borg. In een oorkonde van 1396 komt er een Hoyko voor als zoon van Edzo in Zeerijp. Het is mogelijk dat deze Hoyko iets te maken heeft met Haykema,  maar meer dan een gissing is  dit niet.

De eerste zekere vermelding van de borg is in de 16e eeuw als de familie Van Ewsum op de Haykemaheerd woont. In 1573 verkoopt Herculus van Ewsum jr. de heerd wegens schulden aan rentmeester des konings Feike Fritema. Wanneer deze de heerd weer verkoopt is onbekend, maar begin 17e eeuw wordt de borg bewoond door de familie Van Borck. Zij waren raadsheren van de stad Groningen. Vader Johan van Borck wordt in 1621 begraven in de Jacobuskerk. Zijn zoon Nicolaas is verantwoordelijk voor het verfraaien van het kerkinterieur van de Jacobuskerk. Hij wordt in 1672 gedeputeerde voor de provincie Groningen en gaat dan in de stad Groningen wonen. 1672 is het Rampjaar en Nicolaas wordt als rijke stedeling aangeslagen voor de 100e penning ter bekostiging van het herstel van het Gronings Ontzet. Hij moet verplicht 500 gulden ofwel 1% van zijn vermogen te betalen als gedwongen lening aan de staat. In 1682 overlijdt hij. Na zijn dood wordt een rouwbord van hem opgehangen in de kerk. Zijn zoon Wilhelm trouwt met Habbina Elisabeth Alberda en woont waarschijnlijk in Groningen. Zij overlijdt in 1717 en ook van haar hangt een rouwbord in de kerk.

Dit rouwbord draagt geen naam, maar is bedoeld voor Nicolaas van Borck. Hij is overleden in 1682. Kennelijk is het familiewapen voldoende bekend geweest, zodat naamsvermelding niet nodig was. Van Borck is borgheer geweest van de borg Haykema. Zijn familiewapen prijkt ook aan de rechterkant van het memorieschild op het klankbord van de kansel van Zeerijp. Zelfs is het te vinden rechts van het memorieschild op het orgelfront in dezelfde kerk. Klik op de foto voor een vergroting, waardoor de tekst op het bord beter leesbaar is. Deze foto is gemaakt door Harm Hofman. De foto wordt geopend in een nieuw tabblad. Sluit het tabblad om terug te keren naar dit document.

Na de dood van Wilhelm in 1720 gaat de borg over in handen van zijn oudere zus Allegonda Maria, die ook in Groningen woont. Met haar dood in 1735 sterft het geslacht Van Borck uit. Een deel van de gronden worden door de erfgenamen verkocht, waardoor het aantal grazen onder de 30 uitkomt, waardoor het collatierecht dat op de borg rust komt te vervallen. De borg komt aan de beruchte erfgenaam Rudolf de Mepsche. Deze heeft door zijn machtsstrijd met de familie Clant van de Hanckemaborg vele schulden en hij probeert daarom de borg te verkopen. In 1743 en 1744 mislukte dit, maar in 1745 weet De Mepsche de borg op afbraak te verkopen. In 1747 wordt de heemstede van de voormalige borg verkocht.

De grachten van de borg blijven nog lang een zichtbaar teken van de borg. De borgplaats heeft bekend gestaan als de 'hooge klimp', het erbij behorende appelhof als 'Van Borck's Hof' en de laan ernaartoe als 'Van Borcks laan'. Op 'Van Borck's Hof' heeft een grote oude taxusboom gestaan waaronder volgens een legende vroeger recht is gesproken. In 1935 wordt de boom gekapt en het terrein geëgaliseerd. Later wordt het terrein opgenomen in een groter landbouwperceel. Hierdoor is er niets van de borg terug te zien in het veld afgezien van een iets hogere ligging van het westelijke deel van het voormalige borgterrein. Elders wordt gemeld dat ‘Het kasteelterrein is nog herkenbaar aan de westelijke grachtrestant met bomenrij. Het is een vlak terrein, in gebruik als akkerland’ (1).

Twee zandstenen vazen uit de tuin van de borg bevatten de 32 kwartieren van het echtpaar Willem van Borck en Habbina Elisabeth Alberda. Een vaas (de 'gekroonde' vaas) werd opgehaald uit de gracht van het huis te Farmsum, die hem eerder blijkbaar heeft gekocht, Vervolgens is deze overgebracht naar boerderij Nieuw-Oosterbroek in het drooggelegde Meedhuizermeer en de vaas staat tegenwoordig in de Menkemaborg. Een andere (de 'ongekroonde' vaas) wordt in 1880 opgehaald uit de pastoriegracht van Farmsum en is een tijdlang gebruikt als doopvont in de kerk van Farmsum.

Wapen van Nicolaas van Borck op de preekstoel in de Jacobuskerk. Bron: Bewerkte foto van Wikipedia.

Bronnen:
1. Kastelenlexicon.

Literatuur:
* Formsma W.J., Luitjens-Dijkveld Stol R.A., Pat A. (1987), De Ommelander Borgen en Steenhuizen. pp. 528-530.
* Huizing, L., (1993), Van Riepster licht tot Wilgenstee. p. 22.

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen...geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres. Laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek.
Hoogeveen, 12 augustus 2018. Samenstelling: © Harm Hillinga.			↑ Top